Kigali, de hoofdstad van Rwanda, ligt in het midden van het land en strekt zich uit over veel, groene heuvels. Het voelt absoluut niet aan als een grote stad, maar als kleine dorpjes die aan elkaar gegroeid zijn, met veel ruimte en groen ertussen, en met veel uitzichten vanaf de verschillende heuvels. Daarbij komt dat Rwanda heel erg schoon en opgeruimd is. Men gebruikt geen plastic zakjes, gooit geen rommel op de grond, en er zijn zelfs stoepen naast veel wegen. Een erg prettig stad om enige dagen in te verblijven.

Via via hadden we een uitnodiging gekregen van Sam & Amy, twee Britten die in Kigali wonen en werken, om bij hen te logeren. Niet alleen waren dit erg leuke mensen waar we leuke gesprekken mee hadden, ze hadden ook een heel relaxed en ruim huis, waar we een eigen kamer en badkamer hadden. En ze hadden een wasmachine die we konden gebruiken. Eindelijk weer een machine om de was te doen! 🙂

Naar de kerk

Op zondagochtend gingen we met Sam & Amy mee naar hun kerk, een engelstalige kerk met veel lokale en ook wat internationale mensen: een positieve ervaring. De dienst was erg gestructureerd (precies 1,5 uur), maar het blijft natuurlijk Afrika als er opeens grote rookwolken uit het keyboard komen en deze met spoed afgevoerd wordt (terwijl het zingen gewoon door gaat) 😉

Kigali Genocide Memorial

’s Middags zijn we naar de Genocide Memorial geweest.

Kigali Genocide Memorial

Veel “toeristische attracties” in Rwanda gaan over de genocide van 1994 (hoewel ze vooral voor de lokale bevolking zijn, ter herinnering); plaatsen waar massaal Tutsi’s en gematigde Hutu’s zijn geslacht, gedenktekens, kerken. Het Genocide Memorial in Kigali is een museum waar het verhaal van de genocide in 1994 wordt verteld: de aanloop die al vóór de Rwandese onafhankelijkheid van België in 1962 begint, de verschrikkelijke gebeurtenissen in de 100 dagen vanaf de avond van 6 april 1994 tot de bevrijding half juli, en het herstel van Rwanda daarna. Citaten, beelden van overleden kinderen, en displays met eigendommen en botten van slachtoffers geven een klein beetje een beeld van hoe erg het was; maar het blijft onvoorstelbaar.

Muren met foto’s van vermoorde Rwandezen

Voorwerpen en botten van enkele slachtoffers

Aangrijpend was een ruimte met foto’s van kinderen, sommigen slechts peuters, met borden ernaast met informatie als “lievelingseten”, “beste vriend(in)”, en vervolgens “doodsoorzaak”, dat laatste met gruwelijkheden als “doodgeknuppeld”, “doodgehakt met een machete”. Wat voor een haat mensen ertoe kan drijven om zelfs kleine kinderen in koelen bloede te vermoorden gaat ons hoofd echt te boven.

Ondanks alle gewelddadigheden was en is er een bewustzijn bij de mensen dat wraak niet de oplossing is. En gelukkig hebben ze na de genocide ook een mooi systeem opgezet om gerechtigheid te brengen aan de slachtoffers en de daders de kans te geven vergeving te vragen en te laten helpen met de wederopbouw van het land.

Prachtig

Wat ons trof, was dat de genocide 100 dagen duurde, maar dat de gevolgen van de genocide nog wel 100 jaar voelbaar zullen blijven. Veel mensen hebben iemand vermoord zien worden. Vrouwen zijn verkracht. Ontelbare kinderen zijn wees geworden en groeien zonder ouders op. Iedereen moet weer leren vertrouwen: als je mensen vermoord hebt zien worden door buren en zelfs vrienden, wie kan je dan nog vertrouwen?

Ntarama Memorial

Op maandag wilden we voor twee dagen naar Huye gaan, een stad in het zuiden, met enkele bezienswaardigheden. Maar omdat er een modderstromen en rivieroverstromingen waren, was de weg ten westen van Kigali volledig afgesloten van de rest van het land. Alles lag stil: allemaal wachtende mensen bij het busstation en de supermarkten misten een groot deel van hun producten omdat dit niet aangeleverd kon worden. Dus Huye ging niet door voor ons en we besloten voor een kort tripje naar Ntarama te gaan.

Ntarama Church

Vlakbij Ntarama, 20km ten zuiden van Kigali, staat een kerkje waar op 7 april 1994 (de start van de genocide) duizenden mensen heen vluchtten om te schuilen voor de Hutu-milities. Ze zijn allemaal vermoord. Het kerkje is nu een gedenkplaats.

De kerkzaal met kapotte ramen

In het gebouwtje van de zondagsschool is nog de donkere plek te zien van het bloed waar jonge kinderen tegen de muur te pletter zijn geslagen…

Zondagschool

De kleren en eigendommen van de slachtoffers zijn bewaard. De enorme hoeveelheid ervan geeft nog een kleine indruk van om hoeveel mensen het gaat.

Eén van de verzamelingen kleding van de slachtoffers

Na het bezoeken van twee genocide-sites hadden we wel even genoeg gehad, hoewel er nog veel meer plekken zijn die je kunt bezoeken.

Sightseeing

Op dinsdag ging Frans te voet de stad verkennen, terwijl Anneke achterbleef in het huis om te relaxen.

Overheidsgebouwen zijn meestal vrij indrukwekkend, maar die van Kigali vielen wat tegen.

Parlementsgebouw van Rwanda

Je kan niet echt dicht bij komen vanwege de beveiliging, maar Frans las later dat er aan de zijkant van het parlementsgebouw nog gaten zijn te zien van mortieren e.d. van de genocide in 1994.

Er worden veel nieuwe gebouwen uit de grond gestampt, met soms wat opvallende architectuur…

De volgende dag gingen we samen lunchen met uitzicht en vervolgens naar het centrum van Kigali. Daar bezochten we het monument ter ere van tien VN-Belgen die aan het begin van de genocide vermoord zijn (om te zorgen dat de VN zich zou terugtrekken uit Rwanda, en met succes).

Lunch met uitzicht

Monument voor de tien Belgen die zijn omgekomen in 1994

Gebouw in oorspronkelijke staat waar de Belgen zich nog enkele uren hebben kunnen verdedigen tegen honderden vijanden

De laatste dag hebben we rustig aan gedaan en zijn we aan het einde van de middag naar het vliegveld gegaan, voor de laatste keer achterop een motor, om naar Johannesburg te vliegen!

In het westen van Rwanda, op de grens met de Congo, ligt Lake Kivu, 89km lang en tot wel 480m diep. Het meer ligt op een breuklijn en heeft daardoor een hoge concentratie opgelost koolzuurgas. Uit onderzoek blijkt dat dit ongeveer eens in de duizend jaar resulteert in massale sterfte rond het meer als al het CO₂ in één keer naar de oppervlakte komt en leidt tot een verstikkingsdood in alle levende wezens in de omgeving. Ditzelfde fenomeen veroorzaakte in 1986 in Lake Nyos in Kameroen de dood van 1.700 mensen en 3.500 dieren.

Los hiervan is het meer een mooie plek om te ontspannen en te genieten van de natuur. Er zijn twee plaatsjes aan het meer waar faciliteiten voor toeristen zijn, Gisenyi aan het noordelijke deel van het meer en Kibuye, ongeveer 45 km (hemelsbreed) ten zuiden daarvan. Ons plan was om de bus van Musanze naar Gisenyi te nemen, en dan meteen door te reizen naar Kibuye, wat ons de meest pittoreske en minst toeristische van de twee plaatsjes leek.

De bussen in Rwanda waren een verademing! Ze hebben bussen die een tussenmaat hebben tussen minibusjes en grote bussen, waar ongeveer 25 personen in kunnen. Iedereen krijgt een eigen stoel met voldoende beenruimte en ze worden niet meer dan vol gestopt. Op het busstation zitten allerlei kantoortjes waar je langs kunt lopen en informatie kunt krijgen en kaartjes kunt kopen. Meestal gaat er elk half uur wel een bus naar de juiste bestemming, de prijzen en tijden staan op een bord, en je krijgt een kaartje, waarbij ook direct je stoel elektronisch wordt gereserveerd, zodat als er ergens anders nog andere mensen willen instappen dit geregistreerd wordt. Daarbij zijn de wegen, ondanks de vele bochten (Rwanda is erg heuvelachtig), van goede kwaliteit. Heerlijk!

Gisenyi

Lake Kivu

We waren vroeg begonnen om nog op tijd in Kibuye aan te komen; de hele reis zou iets van 6 uur in beslag nemen. We stapten tegen 10 uur uit in Gisenye. Daar bleek echter dat er geen directe bussen naar Kibuye meer waren. We hadden gelezen dat de directe route, die vrij dicht langs het meer leidt, erg mooi was. Alternatief was om eerst naar Muhange, twee uur ten oosten van Kibuye te reizen, en dan door te gaan naar Kibuye. We hebben nog rond gevraagd of er echt geen bussen, taxi’s of wat dan ook waren die de toeristische route namen, maar de enige bus blijkt ’s ochtends om 7 uur te vertrekken. Anneke vond nog een taxi die ons wel voor het “luttele” bedrag van $150 wilde brengen, uiteindelijk omlaag onderhandeld naar $95, wat we nog steeds veel te veel vonden. (Ze hebben een beetje een vreemd idee van wat normale prijzen zijn voor toeristen.)

Het strand bij Gisenyi

Dus we besloten om maar een nachtje in Gisenyi door te brengen. Aan het meer zit een hostel waar we besloten te kamperen. Daar kwamen we ook weer Jon uit de VS tegen. Jon hadden we ontmoet in het hostel in Fort Portal in Uganda, en sindsdien kwamen we hem telkens tegen.

Na een lekkere lunch bij het hostel zijn we naar het meer gelopen. Niet het mooiste strand dat we ooit gezien hebben, en de temperatuur was er niet echt naar om te zwemmen, maar het was wel leuk om de lokale bevolking bezig te zien.

De lokale bevolking aan het zwemmen en genieten van het meer

Terwijl we daar rondliepen kwam er opeens een ontzettend schattig meisje van een jaar of drie naar Anneke rennen die haar armen om haar benen sloeg alsof het haar moeder was. Echt heel grappig. De vader bleek verderop te staan dus die hebben we even hallo gezegd en dat hij een hele leuke dochter heeft.

Anneke wordt enthousiast begroet door een Rwandees meisje

Inmiddels kwamen er donkere wolken aan, dus we gingen terug. We waren net op tijd voordat het begon te stortregenen. Ons tentje is al eerder gebleken niet helemaal waterdicht te zijn, dus we hoopten dat dat goed zou gaan. Na urenlange regen bleken er inderdaad wat plasjes water in de tent te liggen, op Annekes matje en op Frans z’n slaapzak. Anneke heeft binnen haar matje weer redelijk droog gekregen en Frans heeft ’s nachts in een klamme slaapzak geslapen die in de ochtend weer droog was. Dat is kamperen voor ons in het regenseizoen.

Donkere wolken…

Kibuye

De volgende ochtend ging de wekker vroeg; we moesten immers om 7 uur op het busstation zijn om de bus naar Kibuye te pakken. In recordtempo (binnen een uur) hebben we onze spullen ingepakt en de tent afgebroken en we hadden zelfs nog tijd voor een snel fruitontbijtje. Op het busstation stonden al mensen op de Kibuye-bus te wachten, dus wij voegden ons bij hen. Het werd zeven uur… Kwart over zeven… Toen vertelde één van de wachtende mensen ons dat de bus niet zou gaan: er waren technische problemen. We besloten het nog even af te wachten, maar er kwam inderdaad geen bus.

Met behulp van de man die ons eerder had verteld dat de bus niet ging, zijn we toen alsnog via Muhange naar Kibuye gegaan; de route die we de dag ervoor niet hadden willen nemen. Maar we zagen het ook niet zitten om nóg een dag in Gisenyi te blijven met het risico dat de bus de volgende dag wellicht weer niet zou gaan.

Kibuye was prachtig mooi. We hadden in onze reisgids een hotelletje gevonden met een Franstalige naam, en toen we aan kwamen lopen waanden we ons meteen in de Ardennen.

Hotel Hôme St. Jean

Het hotel was comfortabel, had prachtig uitzicht, een goed restaurant en goede WiFi, en er is niet heel veel te doen in Kibuye, dus we konden hier lekker ontspannen. Uiteindelijk zijn we hier vijf nachten blijven hangen. Heerlijk om even niets te hoeven en dat met zulk mooi uitzicht!

Uitzicht over Lake Kivu vanaf hotel Hôme St Jean in Kibuye

Lake Kivu bij Kibuye

Otter in het meer

Roze libelle

In het dorpje zat een restaurant “Chez Maman Joyce” met lopend buffet waar je voor 1000 Rwandese Franc (€1,15) een heel bord met eten kon krijgen, en nog lekker ook! Hier zijn we dus wel een paar keer geweest 🙂 De eigenaresse (vermoedelijk Maman Joyce zelf) was blij om ons telkens terug te zien komen. En wij vonden het wel prettig om meteen te kunnen eten, want bij andere restaurants in het dorp (inclusief dat bij ons hotel) duurt het meestal meer dan uur voordat je je bestelling hebt.

Eén ochtend zijn we gaan varen op het meer, in een houten kano net zoals de locals gebruiken, die we voor 10.000 franc een ochtendje konden lenen. Dat was flink aanpoten, vooral voor Frans, die achterin zat en dus de “motor” was.

Varen op Lake Kivu

Varen op Lake Kivu

Het was prachtig weer, dus we hebben de kano aangelegd op een klein eilandje en zijn lekker gaan zwemmen.

Land in zicht! Het eilandje waar we aangelegd hebben.

Aanleggen op een eilandje in Lake Kivu

Lekker zwemmen in het meer!

En toen weer terug, nu gelukkig wind mee.

Terwijl wij de boot weer aan de kant probeerden te krijgen hadden we aardig wat bekijks van de locals die het vast heel vermakelijk vonden om twee mzungu’s in een lokale kano te zien varen.

Lokale mensen kijken toe hoe wij ons redden in een kano

En wij hadden wat zonnebrandplekken van de paar uurtjes in de zon op het meer.

Na vijf dagen ontspannen was het dan tijd voor onze laatste stop in Rwanda: de hoofdstad Kigali.

We pakten een boda boda terug naar Kabale om daar de bus naar Kisoro te pakken, vanwaar het een kleine 10 km naar de Rwandese grens bij Cyanika is. (Er is een grens naar Rwanda vlak ten zuiden van Kabale, maar we wilden naar het noordwesten van Rwanda omdat daar vulkanen zijn.) Halverwege de motorrit besloten de bestuurders een schuilplaats te zoeken, omdat er heel donkere wolken kwamen aandrijven. We zochten ons heil bij een cafétje met uitzicht op het meer. Niet veel later begon het te stortregenen. We bestelden maar wat warms te drinken; die regenbuien kunnen wel even duren. Onze motorrijders boden we ook wat aan en voor dat we het wisten hadden ze twee biertjes van de man achter de bar… dat was niet helemaal wat we bedoelden! We hoopten maar dat het hun rijvaardigheden niet in de weg zou zitten. Na een goed uur was de regen afgenomen tot een niveau dat het weer te doen was om de motorrit te vervolgen.

In Kabale pakten we een shared taxi en wisten voor een kleine toeslag te bedingen dat we met niet meer dan drie mensen op de achterbank zouden zitten; vier is gebruikelijk, ook al is het een gewone passagiersauto, waar dat amper past en zeker niet veilig is. Om te compenseren stopte de chauffeur een extra passagier voorin, dus twee passagiers op de bijrijdersstoel en twee op die van de chauffeur…

De rit naar Kisoro ging op die manier redelijk comfortabel, en daar aangekomen was onze chauffeur bereid om voor iets meer geld door te rijden naar de grens. Ook heel fijn.

Uitzicht op vulkaan vanaf de Rwandese grens bij Cyanika

De grens

Bij binnenkomst in Uganda een maand geleden bleek dat de Keniaanse ambassade in Den Haag die ons het East Africa Tourism Visa had verstrekt, een ander idee had bij de geldigheidsduur van 90 dagen van het visum dan de immigratieambtenaar. We hoopten dat het vandaag allemaal goed zou gaan. De Ugandese ambtenaar had ons drie weken in Uganda gegeven, maar na bellen met de Keniaanse ambassade in Den Haag hadden die ons gerustgesteld dat we nog tot mei in Oost Afrika konden blijven op dit visum.

Het verlaten van Uganda ging zonder problemen; één horde genomen. Alleen nog de stempel van Rwanda en we konden gaan. Maar de ambtenaar wees ons op de “valid until 19-04-2016” tekst op ons visum en zei dat het visum niet meer geldig was. We legden uit dat het inderdaad zo lijkt, maar dat de Keniaanse ambassade had bevestigd dat we slechts vóór 19 april Oost Afrika binnen moesten zijn en vanaf dat moment 90 dagen hadden om de drie landen waarin het visum geldig is, te bezoeken. De man hield voet bij stuk.

Dus wij met onze laatste belminuten op onze Ugandese SIM-kaart met de Keniaanse ambassade in Den Haag gebeld. Nu iemand anders aan de lijn dan de vorige keer. En die had wéér een andere interpretatie. Maar ook hij zei dat we niet meer Rwanda in konden komen als de “valid until” datum op het visum was verstreken. Dat zijn eigen ambassade die zo had gekozen zodat het visum in plaats van 90 dagen de facto maar 55 dagen nuttig was voor ons, erkende hij niet.

De moed zakte ons in de schoenen. Het werd er niet beter op toen de Rwandese ambtenaar zei dat we wel voor $30 per persoon een nieuw visum konden aanvragen, maar dat de verwerkingstijd daarvan 3 dagen was. In de tussentijd konden we misschien terug naar Uganda? Maar die zouden ons ook niet binnen laten op het verlopen visum, en hoewel je daar wel meteen aan de grens een visum kan krijgen, kost dat $100 per persoon. Dat zagen we ook echt niet zitten.

We waren boos en wanhopig. Boos op de Keniaanse ambassade die duidelijk een fout had gemaakt en ons tot drie keer toe verkeerde informatie had verschaft. Boos op Afrikaanse ambtenaren en overheidsfunctionarissen die het kennelijk niet eens voor elkaar kunnen krijgen om regels op te stellen voor een gedeeld visum die iedereen op dezelfde manier interpreteert, ambtenaren die geen probleem hebben om ter plekke een uitleg te verzinnen en dat als dé waarheid te presenteren. En boos op de summiere en tegenstrijdige officiële informatie die op hun websites is te vinden. En wanhopig, want wat moesten we nu?

Gelukkig wisten we rustig en beleefd te blijven, waardoor de Rwandese ambtenaar ons welgezind was en met een mogelijke oplossing kwam. Als wij online een nieuwe visumaanvraag zouden doen en direct daarna zouden bellen naar het immigratiekantoor in Kigali, zouden zij wellicht de aanvraag meteen kunnen verwerken. (Zo fijn dat we tijdens kantooruren de grens overstaken!) Met de laatste megabytes op zijn SIM-kaart is Frans naar de Rwandese immigratie website gegaan en heeft, zo goed en zo kwaad als dat ging op een mobiele telefoon, het formulier voor een visum tweemaal ingevuld.

Bellen naar een Rwandees nummer werd lastiger; al onze belminuten waren op. Uiteindelijk konden we een telefoon lenen en na nog een keer van het kastje naar de muur te zijn gestuurd, kwam het goede nieuws: onze aanvragen werden direct verwerkt en we zouden binnen een paar minuten een bevestiging krijgen. Opgelucht haalden we adem toen de bevestiging binnen kwam en voor $60 kregen we beiden de begeerde stempel in ons paspoort waarmee we verder konden!

Toch nog gelukt: in Rwanda!

De minibus naar het plaatsje Musanze waar we een paar dagen zouden blijven was niet duur en vertrok vlot, en binnen een uur stonden we bij ons hotel waar we konden bijkomen van een vermoeiende dag in Afrika.

Musanze

De volgende ochtend konden we rustig aan doen, want vanwege een nationale feestochtend of iets dergelijks waren alle winkels tot in ieder geval 11 uur gesloten. Daardoor deed zich ook een voor Afrika bijzonder fenomeen voor: de straten waren bijna leeg! Ook wel fijn om weer rustig te wennen aan het feit dat het verkeer weer aan de rechterkant van de weg rijdt. Na 2,5 maand waren we eindelijk gewend aan het verkeer aan de linkerkant van de weg. (Als in: niet meer bijna omver gereden te worden als je wilt oversteken.)

Een lege hoofdstraat in Afrika: ongehoord!

Wel of geen vulkaan?

We waren naar Musanze gekomen om in het Volcanoes National Park, dat vlak bij lag, te gaan wandelen. Wat we ons niet gerealiseerd hadden, is dat daar een flink prijskaartje aanhangt. De toegang van het park is $25 per persoon. Daarnaast ben je verplicht een gids te huren à $50 per persoon. Dan is het ook nog eens niet mogelijk om per minibus of motor bij het wandelpad te komen; daar is een 4×4 voor nodig, waar je ook $80 per dag voor betaalt. Een totaalplaatje van $230 voor ons tweeën dus. Na wat informeren of het goedkoper kon — meer dan een paar tientjes van de prijs af lukte niet — besloten we maar om het te laten. Dit is wel een terugkerende teleurstelling in Afrika. Het continent mag dan arm zijn, en overnachtingen, openbaar vervoer, eten en drinken daardoor erg betaalbaar, voor toeristische dingen zoals nationale parks, lodges, privé-vervoer en tours worden exorbitante bedragen gevraagd die je in meer ontwikkelde landen niet eens tegenkomt, waardoor we heel selectief moeten zijn in wat we doen. Een gemis voor ons, maar minstens zo voor Rwanda, vonden we.

Dus bleef het bij vulkanen bewonderen van een afstand, wennen aan de munteenheid en SIM-kaarten met mobiele data kopen.

Vulkanen

Aangezien er verder niet veel te doen is in Musanze (tenzij je voor nog meer geld apen wilt zien), trokken we de volgende dag verder naar Lake Kivu.